13 de decembro de 2017
A Academia de Farmacia de Galicia celebrou o mércoles 13 de decembro ás 19 horas, na súa sede do Antigo Hospital de San Roque de Santiago de Compostela o ingreso como Académica de Número Medalla nº 4 da Profesora Dra. Alicia Estévez Toranzo, Catedrática de Microbioloxía da Universidade de Santiago de Compostela. No transcurso do acto protocolario pronunciou o discurso de ingreso titulado “ACUICULTURA SOSTENIBLE: DE LA QUIMIOTERAPIA A LA VACUNACIÓN”. O discurso de contestación correu a cargo do Académico de Número Profesor Dr. Tomás González Villa.
Resumo do discurso de ingreso
ACUICULTURA SUSTENTABLE: DA QUIMIOTERAPIA Á VACINACIÓN
A acuicultura e a pesca son dúas actividades que fixeron fronte ao reto da crecente demanda de produtos acuáticos sans e nutritivos. Con todo, mentres as capturas mundiais da pesca extractiva estabilizáronse nos últimos 20 anos ao redor dos 90 millóns de toneladas anuais, a produción mundial de acuicultura non parou de crecer neses anos chegando na actualidade para superar á produción da pesca en 12 millóns de toneladas.
O coñecemento xerado e a innovación tecnolóxica aplicada nos últimos anos na acuicultura foron cruciais para mellorar esta actividade de forma ética e responsable ofrecendo produtos sans, seguros e de calidade. A expansión da acuicultura comercial ha levado consigo un desenvolvemento de estratexias de prevención de enfermidades, as cales contribúen á sustentabilidade da produción.
Ademais de medidas xerais de bioseguridade en acuicultura as cales teñen como finalidade reducir a presión de infección ou mellorar os factores ambientais que poden influír na resistencia dos peixes a enfermidades, a prevención baseada na estimulación do sistema inmune mediante o uso de vacinas é un factor crucial para a saúde dos peixes e por tanto para o desenvolvemento da industria da acuicultura. A incorporación de programas de vacinación na acuicultura logrou un descenso considerable no uso de antibióticos nos países desenvolvidos, co consecuente aumento sustentable da produción.
A estima das cantidades de antibióticos usados en acuicultura en países desenvolvidos en comparación coas empregadas en gandería, agricultura e clínica humana permite evidenciar que o consumo anual de antibióticos en acuicultura representa menos do 1% do consumo global.
Con todo nos últimos anos o maior desenvolvemento desta actividade acuícola está a ocorrer fundamentalmente en países en vías de desenvolvemento como é o caso de moitos países asiáticos (China, Indonesia, India) onde as regulacións en termos de seguridade alimentaria e impacto ambiental son moi laxas. Europa depende de importacións para satisfacer a crecente demanda de alimentos acuáticos, en moitos casos provenientes destes países asiáticos onde radica principalmente o problema do aumento de bacterias resistentes a antibióticos nos produtos de acuicultura e nos ambientes acuáticos onde se cultivan.
Aínda que os primeiros experimentos de vacinación en Acuicultura realizáronse nos anos 40, o auxe da vacinación en Acuicultura comezou nos anos 80 co rexistro e comercialización das primeiras vacinas. As vacinas inactivadas acuosas e adyuvantadas son as máis empregadas na actualidade en acuicultura debido á boa relación custo/beneficio e seguridade tanto para animais como para o medio ambiente. Entre os novos retos de vacinación en acuicultura podemos citar o desenvolvemento das vacinas vivas e vacinas ADN a pesar das restricións legais que teñen, especialmente en Europa, para poder chegar a uso comercial.
O desenvolvemento dunha vacina para a prevención dunha determinada patoloxía que causa importantes perdas económicas en acuicultura, con vistas á obtención do rexistro sanitario para a súa comercialización, é un proceso laborioso de investigación a escala de laboratorio que implica diferentes pasos (selección do antígeno, estudo do tipo de formulación vacinal e ruta de administración, determinación da eficacia e duración de inmunidade mediante ensaios “in vivo” en sistemas de acuarios) antes da súa transferencia á industria farmacéutica.
Ademais do establecemento de medidas de prevención, é necesario unha avaliación do impacto do cambio climático na prevalencia de enfermidades en peixes, moluscos e crustáceos, o cal axudará a establecer plans de acción para mitigar as perdas económicas derivadas das devanditas patoloxías.
Por último, para cambiar a actitude de parte da sociedade cara a esta actividade acuícola, necesítase mellorar as estratexias de comunicación que difundan a alta calidade nutritiva e sanitaria dos produtos de acuicultura, e o seu importante papel na sustentabilidade dos recursos pesqueiros.
RESUMO DO CURRÍCULO VITAE (Dra. Alicia Estévez Toranzo)
Alicia Estévez Toranzo é Catedrática de Microbiología na Universidade de Santiago de Compostela (USC), desde 1991, onde codirige o grupo de investigación en patoloxía de animais acuáticos (Grupo de Referencia Competitiva da Xunta de Galicia). É Doutora en Bioloxía e Licencida en Farmacia pola USC e realizou estancias pre e postdoutorales na Universidade de Maryland e Universidade de Oregon (USA) desde 1980 a 1982. Foi Directora do Dpto. de Microbioloxía e Parasitoloxía da USC desde 2004 ata 2013, e desde 1999 é cordinadora o Programa de Doutoramento en “Avances en Bioloxía Microbiana e Parasitaria” da USC. Algunhas das súas principais liñas de investigación son: caracterización fenotípica e molecular de patóxenos bacterianos, análise epizootiológico, estudos moleculares de factores de virulencia de patóxenos bacterianos e desenvolvemento de estratexias para a prevención e control de enfermidades de peces.
É autora de 272 artigos, publicados a maioría en Revistas SCI, así como de 22 capítulos de libros. É inventora de 8 patentes de uso en Acuicultura (vacinas, probióticos e procedementos de diagnóstico), participou en 46 Proxectos de Investigación e Desarrrollo Nacionais, Europeos e Autonómicos así como en 15 proxectos de desenvolvemento tecnolóxico financiados por entidades públicas e privadas, mantendo ademais unha continua colaboración de asesoramento e prestación de servizos con compañías do sector farmacéutico/veterinario e da Acuicultura. Ha dirixido 16 Tese Doutoral, impartiu por invitación 48 conferencias nacionais e internacionais en Congresos, mesas redondas e workshops, participou en comités de expertos en diferentes comisións Nacionais e Internacionais de avaliación de Proxectos e Programas, é membro do Comité editorial de revistas científicas da área de Acuicultura, formou parte do Comité cientfiíco e/ou organizador de Congresos e Reunións Científicas de Acuicultura e Microbiología e é membro activo de 10 Sociedades científicas e da Unidade de Muller e Ciencia da Xunta de Galicia. Entre os premios recibidos cabe destacar o Premio “Jaime Ferrán” (1993) da Sociedade Española de Microbioloxía e o “Título de Excelencia galega en Investigación” (2006) da Asociación de Empresarios galegos en cataluña.
Dende o 2014 é Académica Numeraria da Real Academia Galega (RAG) de Ciencias. Ten recoñecidos 6 sexenios de investigación e 6 quinquenios de docencia.